Քաղաքացիական անհնազանդության հայկական տարբերակ կամ՝ «Արժեքների հեղափոխություն»

Մեկ տարուց ավելի է, ինչ Երևանի Ազատության հրապարակում հեղափոխության ակցիա իրականացրած Շանթ Հարությունյանն ու նրա համախոհները գտնվում են անազատության մեջ: ԵԽԽՎ չափանիշներով նրանք համարվում են քաղբանտարկյալներ:

2013 թ. հոկտեմբերի 31-ից նոյեմբերի 5-ն ընկած ժամանակահատվածում ՀՀ քաղաքացի, «Ցեղակրոն» կուսակցության նախագահ Շանթ Հարությունյանը Երևանի Ազատության հրապարակում իր սակավաթիվ համախոհների հետ անցկացնում էր շուրջօրյա ակցիա՝ որպես նշանաբան կրելով «Ես սկսում եմ հեղափոխություն» պաստառը: Այդ օրերին նա հարցազրույցներ էր տալիս տարբեր ԶԼՄ-ների (օրինակ, irates.am, 01.11.2013թ.) և հանրությանը բացատրում, թե ինչու է գնացել այդ քայլին և ինչու է ուզում, որ մարդիկ իրեն միանալով պահանջեն իշխանափոխություն: Իր ղեկավարած շարժումը նա անվանել էր «Արժեքների հեղափոխություն»: Շանթ Հարությունյանն ասում էր, որ ինքը մինչև վերջ նվիրվելու է այդ պայքարին, քանի որ ուզում է Հայաստանում հասնել արժեհամակարգի փոփոխության, որի դեպքում իշխանությունները չեն վերարտադրվի փողի, ուժային լծակների ու կեղծիքի միջոցով, իսկ ընդդիմությունն էլ ամեն անգամ ժողովրդին հրապարակ բերելով և հետո նրան մենակ թողնելով իշխանության ապօրինությունների դեմ, չի հիասթափեցնի: Շանթ Հարությունյանի կարծիքով՝ հեղափոխությունը չեն իրականացնում միլիոններով, բայց եթե գտնվեն չորս-հինգ հազար սկզբունքային, պայքարին նվիրված մարդիկ, ապա կարող են իշխող էլիտայի արժեքներին հակադրել իրենց արժեքները, որոնք էլ կհանգեցնեն փոփոխությունների: Իր հարցազրույցներում և դատական նիստերի ժամանակ ունեցած ելույթներում Շանթ Հարությունյանը նշում էր, որ Հայաստանում բարձրաստիճան պաշտոնյաները գործում են համաձայն ՌԴ հրահանգների: Դատարանում ունեցած իր ելույթներից մեկում Շանթ Հարությունյանը նշեց, որ այսօր փորձ է արվում վերականգնելու խորհրդային համակարգը, որպեսզի մարդիկ չզբաղվեն քաղաքական գործունեությամբ: Նա միաժամանակ հույս էր հայտնել, որ այդ դատավարությամբ կկարողանա փոխել հանրության պատկերացումները:
Երբ նոյեմբերի 5-ին նա իր համախոհների հետ Գայ Ֆոքսի դիմակներով Երևանի Ազատության հրապարակից փորձեց իրականացնել երթ, ոստիկանների հետ ունեցած բախումների պատճառով նրանց ձերբակալեցին: Շանթ Հարությունյանի հետ ազատազրկվեցին նաև Ալբերտ Մարգարյանը, Ալեք Պողոսյանը, Արմեն Հովհաննիսյանը, Ավետիս Ավետիսյանը, Հայկ Հարությունյանը, Լիպարիտ Պետրոսյանը, Միսակ Առաքելյանը, Մկրտիչ Հովհաննիսյանը, Սևակ Մնացականյանը, Տիգրան Պետրոսյանը, Վահե Մկրտչյանը, Վարդան Վարդանյանը:
Այս տարվա հոկտեմբերի 17-ին Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը նրանց դատապարտեց ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածով՝ տուգանքից մինչև 7 տարվա ազատազրկման: Շանթ Հարությունյանի 14-ամյա որդին՝ Շահեն Հարությունյանը, դատապարտվեց 4 տարվա ազատազրկման, սակայն դատարանի որոշմամբ պատանու ազատազրկման որոշումը փոխարինվեց պայմանական ազատազրկմամբ:
Շանթ Հարությունյանի և նրա համախոհների՝ ազատազրկման մեջ գտնվելու մեկ տարվա ընթացքում ի պաշտպանություն նրանց հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները, իրավապաշտպաններն ու քաղաքացիական ակտիվիստները կազմակերպել են տարբեր ակցիաներ: Շանթ Հարությունյանն ու նրա համախոհները ոստիկանությունում ենթարկվել էին բռնությունների, քննիչի որոշմամբ արգելվել էին տեսակցությունները հարազատների հետ: Հայաստանի մի շարք իրավապաշտպան կազմակերպություններ՝ Հելսինկյան ընկերակցությունը, Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեն, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը, այլք, նրանց ձերբակալման օրվանից ճանաչել են որպես քաղբանտարկյալներ: Նախքան դատավճռի՝ ուժի մեջ մտնելը, մեղադրական եզրակացության հրապարակումից հետո, Շանթ Հարությունյանին և նրա համախոհներին ԵԽԽՎ չափանիշներով քաղբանտարկյալներ են ճանաչել նաև Ազգային ժողովում ներկայացված «Հայ ազգային կոնգրես», «Ժառանգություն» և «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցությունները: Իրավապաշտպանները քանիցս ահազանգել են նաև, որ Շանթ Հարությունյանի անչափահաս որդու՝ տասնհինգամյա Շահենի նկատմամբ իրականացվում է քաղաքական հալածանք: Հիշեցնենք, որ Շահեն Հարությունյանը հանդես էր գալիս որպես ակցիաների կազմակերպիչ, իսկ 2013 թ. նոյեմբերի 5-ին նա միջամտել է ոստիկանական գործողություններին, երբ տեսել է, թե ինչպես են իր հոր նկատմամբ կիրառում բռնություն: Ըստ փաստաբան Արա Զաքարյանի՝ կան Եվրոպական դատարանի նախադեպեր՝ որոշումների տեսքով, որոնց համաձայն՝ ոստիկանների ցուցմունքները չեն կարող դրվել մեղադրանքի և մեղադրական դատավճռի հիմքում, եթե դրանք հիմնված չեն այլ ապացույցների վրա և չեն հաստատվում դրանցով:
Հոկտեմբերի 17-ին Շանթ Հարությունյանի շահերի պաշտպան, փաստաբան Ինեսա Պետրոսյանը դատարանին միջնորդեց վերսկսել դատաքննությունը, որի ժամանակ կցուցադրեն մի տեսաերիզ, որը կապացուցի իր պաշտպանյալների անմեղությունը: Ինեսա Պետրոսյանը նշեց, որ տեսաերիզը վերաբերում է ԱՄՆ-ի Կոլումբիայի համալսարանում նախագահ Սերժ Սարգսյանի հնչեցրած այն հայտարարությանը, թե Շանթ Հարությունյանն ու նրա համախոհները հանցագործներ են: Փաստաբանը պահանջել էր վերսկսել դատավարությունը և հարցաքննել երկրի նախագահին: Ինեսա Պետրոսյանի այդ միջնորդությանը միացել էր նաև փաստաբան Արա Զաքարյանը: Վերջինս նշել էր, որ երկրի նախագահի խոսքում առկա են պաշտոնեական դիրքի չարաշահման օրինակներ, անմեղության կանխավարկածի խախտում, ուստի և՝ պահանջել էր, որ նրան հրավիրեն և հարցաքննեն որպես վկա: Դատարանը մերժել էր այդ միջնորդությունը՝ այն պատճառաբանությամբ, որ պաշտոնատար անձանց խոսքը հիմք չէ: ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահ Արման Մկրտումյանն էլ, անդրադառնալով Սերժ Սարգսյանի հայտարարությանը, ասել էր, որ երկրի նախագահին հարց են տվել, ինքն էլ իր կարծիքն է հայտնել: Փաստաբանները պնդում են, սակայն, որ երկրի ղեկավարը, արտահայտելով իր կարծիքը, թույլ է տալիս անմեղության կանխավարկածի խախտում:
Հայտնի է, որ Շանթ Հարությունյանի և նրա համախոհների գործը բողոքարկվելու է ՀՀ վերաքննիչ դատարանում, և, եթե սպառվեն ներպետական ատյաններում արդարության հասնելու բոլոր ռեսուրսները, այս գործը կարող է ուղարկվել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան:
Այս տարի, նոյեմբերի 5-ին էլ Երևանի Ազատության հրապարակից Շանթ Հարությունյանի համախոհները կազմակերպեցին երթ՝ պահանջելով ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին: Նրանք ներկայացել էին քաղբանտարկյալների նկարներով և Գայ Ֆոքսի դիմակներով: Երթի ժամանակ ոստիկանությունը բերման ենթարկեց մի քանի քաղաքացիական ակտիվիստների, հետո նրանց ազատ արձակեց: Ոստիկաններին զայրացրել էին Գայ Ֆոքսի դիմակները, որոնք այդ օրն ընդունված է կրել ամբողջ աշխարհում, Անոնիմուսների երթի ժամանակ: Այս ընթացքում Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի նախաձեռնությամբ նկարահանվել է նաև Շանթ Հարությունյանի և նրա համախոհների մասին պատմող «Շանթ» ֆիլմը:
Հայաստանը տակավին խորհրդային արժեհամակարգից լիովին չձերբազատված երկիր է, ինչն արտահայտվում է միջազգային պայմանագրերով և Սահմանադրությամբ երաշխավորված քաղաքական ու քաղաքացիական իրավունքներն իրացնելիս: Եվ քաղաքացիական անհնազանդության այսպիսի օրինակները միայն խորհրդային մտածողությունից ու արժեհամակարգից ձերբազատվելու առաջին սաղմերն են:
Թագուհի ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• ԲՀԿ-ն վերահաստատում է իր գերիշխող դիրքը
• Մետաքսի ճանապարհ՝ Սալոնիկից մինչև Մեղրի
• «Չկա բարեփոխումների ծրագիր»
• «Քինդեր-սյուրպրիզ»՝ եվրասիականացման նախաշեմին
• «Հարցերը փողոցում չեն լուծվում»
• Գայ Ֆոքսը՝ Երևանում
• Ռեսուրսնե՞րն են հաշվարկում
• «Դիմակների երթից» մեկ տարի անց
• «Ոչ մի քաղաքական իմաստ այնտեղ պետք չէ փնտրել»
• «Ոչ միայն սահմանադրության, այլև ողջ հասարակության հարցն է»
• «Արտահերթ ընտրություններ չեն սպասվում»
• ԲՀԿ-ն՝ լուրջ փորձության առջև
• «Հոկտեմբերի 30-ն այլ իմաստ ունի»
• Նստացույցի հարցում դեռ չկա կոնսենսուս
• Երջանիկ Աբգարյանը կարծում է, որ պետք է լավատես լինել
• Որքան են թափանցիկ գործում ՀՀ-ում հավատարմագրված դեսպանությունները
• Վիզաների դյուրացում ՀՀ-ի և ԵՄ-ի միջև
• Մնացել են նույն դիրքորոշմանը
• «Լուսանցքային լինելը պատիվ է մեզ համար»
• «Մեթոդների և մոտեցումների տարբերություն է»

Մեկնաբանություններ